Να φοβάται κανείς ή να μην φοβάται;

Φόβοι και φοβίες

Μέρος 1. Ο Φόβος

Εσείς πόσο "φοβιτσιάρηδες" είστε;

Ένα από τα θέματα που έχουν μελετηθεί εκτενέστατα στην ψυχολογία είναι το θέμα των φοβιών. Αλλά πριν μιλήσουμε για αυτές θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι άλλο φόβος και άλλο φοβία. Πολλοί ψυχολογικοί όροι έχουν περάσει στην καθομιλουμένη όπως ήταν αναμενόμενο. Οπότε, είναι πολύ συνηθισμένο να γίνεται κακή χρήση της ορολογίας, με αποτέλεσμα οι άνθρωποι να αυτοχαρακτηρίζονται με όρους που δεν γνωρίζουν επακριβώς τι σημαίνουν (με έπιασε υστερία, έπαθα κατάθλιψη,έχω κλειστοφοβία κτλ). Ωστόσο, είναι πολύ βασικό να ξέρουμε τι χαρακτηρισμούς αποδίδουμε στον εαυτό μας , όπως επίσης είναι και πολύ εύκολο να πέσουμε στην παγίδα να υποδυθούμε τον ρόλο του υστερικού, του καταθλιπτικού, του κλειστοφοβικού. Ο διάλογος άλλωστε με τον εαυτό μας είναι το κλειδί για την ψυχική μας υγεία (ναι, όταν λέμε να αγαπήσουμε τον εαυτό μας ξεκινάμε από το να του "μιλάμε" σωστά).

Ο φόβος λοιπόν για να επανέλθουμε στο θέμα μας, είναι ένα συναίσθημα δυσάρεστο -δεν χωράει αμφιβολία σ'αυτό- που ενεργοποιείται μπροστά σε έναν κίνδυνο πραγματικό.

Είναι ένα από τα πρώτα συναισθήματα που θα εκδηλώσει ένα νεογέννητο στους έξι μόλις μήνες της ζωής του, αφού έχουν προηγηθεί οι συναισθηματικές εκφράσεις της χαράς, της λύπης, του θυμού και της έκπληξης. Όπως κάθε άλλο συναίσθημα, έτσι και ο φόβος μας βοηθάει να προσαρμοστούμε καλύτερα στο περιβάλλον μας.

Ο φόβος συγκεκριμένα μας προστατεύει από τους κινδύνους. Σκεφτείτε για παράδειγμα πόσες φορές προτιμήσατε να γυρίσετε σπίτι σας το βράδυ από ένα σκοτεινό δρομάκι που σας βγάζει κατευθείαν στην πόρτα σας, αλλά τελικά αλλάξατε γνώμη και επιλέξατε μια πιο ασφαλή διαδρομή. Η επιλογή αυτή έγινε γιατί φοβήθηκατε. Αντίστοιχα σκεφτείτε τη φορά που κοντέψατε να πέσετε από τις σκάλες και αντανακλαστικά γραπωθήκατε από το κάγκελο. Η αντίδραση αυτή ενεργοποιήθηκε γιατί φοβηθήκατε ότι θα πέσετε. Ο φόβος είναι μια αντίδραση όχι απλώς ωφέλιμη αλλά και απαραίτητη για την επιβίωσή μας σε έντονα και συχνά επικίνδυνα γεγονότα και ερεθίσματα. Η φοβία αποτελεί ένα πολύπλοκο φαινόμενο συμπεριφοράς(Mellon, 2003) και θα ασχοληθούμε με αυτήν στο δεύτερο μέρος.

Ο φόβος γίνεται πρόβλημα όταν αρχίζει να σας βασανίζει, να σας κάνει υπερβολικά επιφυλακτικούς και να αμφιβάλλετε για τις ικανότητές σας. Προτού όμως προλάβετε να αισθανθείτε άσχημα για αυτά που φοβάστε, σκεφτείτε ότι δεν είστε οι μόνοι, αντίθετα όλοι οι άνθρωποι φοβούνται. Τέλος, αναλογιστείτε αν ο φόβος σας σάς εξυπηρετεί σε κάτι, αν σας προστατεύει, αν σας είναι χρήσιμος ή σας κάνει να αμφιβάλλετε για τον εαυτό σας και σας δυσκολεύει τη ζωή. Με αυτόν τον τρόπο θα απενεχοποιήσετε τους φόβους σας, θα κρατήσετε αυτούς που πραγματικά σας προστατεύουν και όχι αυτους που σας υπονομεύουν.

Και μην ξεχνάτε, μια ερώτηση που θα πρέπει να θέσουμε στον εαυτό μας για μία τουλάχιστο φορά στη ζωή μας, είναι η εξής:

Τι θα έκανα αν δεν φοβόμουνα;

Καλό υπόλοιπο βδομάδας!

Σοφία